Margot Homan. L’Immagine del Cuore. Beeld van het hart…
…luidt de titel van het boek dat recent over haar geschreven is ter gelegenheid van haar solotentoonstelling in Slot Zeist. Met als ondertitel: Mythe, waarheid en de emotie van de geest. Het boek bevat prachtige foto’s van haar in brons en marmer uitgevoerde monumentale sculpturen. Hieronder een tweetal fragmenten uit het boek.
Het mysterie van de aantrekkingskracht
Sculpturen van Margot Homan bedienen hart en geest. Ze zijn eruit ontsproten. Dat zie je, dat voel je. Ze gaan over ‘de’ mens in zijn universele humaniteit. Tegelijkertijd over het individu in al zijn uniciteit. In haar woorden: ‘Mijn beelden onderzoeken de in de kunst typisch Nederlandse, realistische innigheid met het oog voor detail en de dramatische verhevenheid van de Italiaanse grandeur met haar emotionele temperamenten. Ze gaan over de innerlijke wereld van tederheid en persoonlijke intuïtie die zich bindt met het theatrale dat bij grandeur hoort.’ Margot Homan leeft niet voor niets in twee werelden van culturele verschillen. Haar intieme en sereniteit uitstralende atelier in het Brabantse laagland en het Italiaanse Pietrasanta met in de nabijheid de rijke Toscaanse geschiedenis en de bergen waar het schitterende marmer gedolven wordt. Margot: ‘Die combinatie levert een onuitputtelijke bron van inspiratie op. Ze vullen mijn longen met creatieve adem. Ik wil het wezen van de kunst begrijpen en er vorm aan geven.’
De beelden van Margot Homan hebben een tijdloze aantrekkingskracht. Wat je ziet lijkt duidelijk, maar je vermoedt al gauw meer. De eerste oogopslag is die van een onmiskenbare schoonheid. De tweede van kunsthistorische referenties die schurken aan de klassieke en renaissance beeldtaal. Maar waar ligt de tijdloze aantrekkingskracht in verborgen? Er is in haar werk meer dan you get what you see. Ligt daar de sleutel? Haar oeuvre moedigt aan tot het overstijgen van het basale niveau van kijken en beoordelen. Hier een poging tot verklaring van de tijdloze aantrekkingskracht.
Een oeuvre gegrondvest op universaliteit, … de tijd trotserend
Ik volg het werk van Margot Homan zowat een kwart eeuw en zag in die tijd een gestage stroom van marmeren en bronzen sculpturen aan het oog voorbijtrekken. Inderdaad, in de eerste plaats aan het oog. Als kijker staat de zintuiglijkheid van de ogen in de beeldende kunst op de bovenste trede van de hiërarchie van waarnemen en ervaren. Het werk van Homan is nooit gewoon of oppervlakkig. In modetermen: het is geen confectie, maar haute couture. Daarbij van een zeldzaam stijlvolle klasse, direct herkenbaar tot de schepper ervan. Elegantie en een streven naar professionele perfectie zijn bij Homan geen dagkoersen of trendgevoelige paradepaarden. Het zijn blijvende waarden die tot het uiterste worden opgezocht.
Je ziet dat de Griekse klassieken, de culturele bloei van het Romeinse Rijk en de hoogtijdagen van renaissance een erfenis bij haar hebben achtergelaten, maar ook en uitdrukkelijk dat zij die op volstrekt eigen wijze heeft doorontwikkeld. Bij nog wat aandachtiger kijken zie je vervolgens dat Homan niet gemakzuchtig is blijven hangen in de vastomlijnde en in de kunsthistorie intussen breed uitgemeten clichés over de artistieke hoogtijdagen uit het gepasseerde verleden. Wat het zichtbare aangaat, zie je vormvariaties en materiaalcombinaties die je in dat verleden niet aantreft. Als Giorgio Vasari, de eerste kunstbiograaf en zelf ook kunstenaar (overleden Florence 1574), kennis van haar werk had kunnen nemen, zou hij er ongetwijfeld een apart hoofdstuk in zijn indrukwekkende De levens van de grootste schilders, beeldhouwers en architecten aan gewijd hebben. Hij zou er zijn verbazing in hebben uitgesproken. Florence, Rome en Siena zouden op hun kop hebben gestaan. De roemruchte machthebbers annex collectioneurs uit die tijd zouden in verwarring zijn geraakt, bestaande opdrachten zijn heroverwogen en gifbekers uit verborgen laden gehaald.
De dynamiek, de vrijheid en de humaniteit van nu, die zich na de Romantiek en de Verlichting hebben voorgedaan, vind je terug in hoe Homan met het verleden speelt. Om met de Oostenrijkse econoom Joseph Schumpeter te spreken, de uitvinder van de theorie van de creatieve destructie (uit de eerste helft van de vorige eeuw, dus gelukkig nog opgeleid met een hoog gehalte filosofie), is er bij vernieuwing veelal geen sprake van een donderslag bij heldere hemel. Het gaat bij vernieuwing vooral om het vinden van ‘nieuwe combinaties’. Nieuwe loten aan groeiende flora van verscheidenheid. Steeds vooral op basis van wat het verleden tot stand heeft gebracht. Een ontwikkeling die dicht in de buurt komt van hoe de menselijke evolutie onze huidige variaties in culturele uitingen heeft laten ontstaan. Inclusief de kunst.
Vertaald naar de beeldende kunst van Margot Homan gaat het om karaktervolle ‘inventies’. Het met respect voor het klassieke verleden robuust nemen van vrijheid om ‘kunst voor de kunst’ te creëren. Het is die winst van de moderniteit die zij in haar kunst expliciteert. L’art pour l’art, maar zeker niet vrijblijvend.